[Μπρανκαλεόνε,] 2 Μαρτίου [1936]
Στην αδερφή του Μαρία
Αγαπημένη μου Μαρία
Όταν ένας άνθρωπος αντί να γράφει ποιήματα, γράφει γράμματα είναι τελειωμένος. Άσχημο πράγμα η μνήμη. Βάζω έξω τη μύτη το βράδυ, και βλέπω τον Ωρίωνα, ωραίο και διαυγή, να μου θυμίζει ένα βιβλίο που το διάβασα σε διαφορετικούς καιρούς. Αναπνέω τη μυρωδιά των λουλουδιών, στο παράθυρο, και θυμάμαι όταν πήγαινα στο σχολείο πριν από δυο χρόνια. Περνάει το τραίνο και μου ’ρχεται στο μυαλό το αυριανό πρωινό, που θα περνάει ένα στις τέσσερις μέσα από το πευκοδάσος του Βιαρέτζιο. Κοιτάω τα βουνά από μακριά και τρέμω απ’ το κρύο, και σκέφτομαι πάλι τα Χριστούγεννα (τότε τρεις μέρες – τώρα τρία χρόνια). Ξεντύνομαι για να πάω για ύπνο και λυπάμαι για το γυμνό μου σώμα, τόσο νεανικά ωραίο και τόσο μόνο. Σηκώνομαι νωρίς το πρωί και θυμάμαι όταν πήγαινα το πρωί στο καφέ, περιμένοντας και καπνίζοντας την πίπα. Διαβάζω στην «Εφημερίδα του Λαού» τα σινεμά του Τορίνου και φαντάζομαι ποιος παίζει στις ταινίες και στα σινεμά της πόλης (στο Statuto, στο Albi, στο Ideal).
[…] Θυμάμαι όταν διάβαζα Πλάτωνα στην όχθη του Πάδου και τώρα στην ακρογιαλιά δεν διαβάζω ούτε εφημερίδα. Θυμάμαι τον θυμό μου ενάντια σ’ αυτούς που θέλανε να έρθουν μαζί μου στην βάρκα στον Πάδο και νοσταλγώ την περασμένη δυστυχία μου. Με βρίσκω αρκετά ηλίθιο όταν πίστευα στο παρελθόν ότι η προσωπική απομόνωση, ακόμη και για μια στιγμή, ήταν η ευτυχία. Όλη τη μέρα το μυαλό μου ξαναγυρίζει σ’ αυτά τα θέματα και σε άλλα που δεν τελειώνουν ποτέ.
[Τορίνο,] 17 Απριλίου [1950]
Στην αγαπημένη του Κόνστανς
«Πολυαγαπημένη, δεν είμαι πια σε θέση να γράφω ποιήματα. Τα ποιήματα προορίστηκαν για σένα και φεύγουν μαζί σου. Αυτό το έγραψα το περασμένο απόγευμα, στη διάρκεια των μακρόσυρτων ωρών στο Hotel όπου περίμενα, διστάζοντας, να σε καλέσω. Συγχώρα μου τη θλίψη, αλλά μαζί σου ήμουν και θλιμμένος. Βλέπεις, άρχισα με ένα ποίημα στα αγγλικά και τελειώνω με ένα άλλο τέτοιο. Υπάρχει σε αυτά η ευρύτητα αυτού που δοκίμασα αυτόν τον μήνα: η φρίκη και η έκπληξη».
Πολυαγαπημένη μην θυμώνεις. Εάν μιλάω πάντοτε για συναισθήματα που εσύ δεν μπορείς να συμμεριστείς, τουλάχιστον μπορείς να καταλάβεις. Θέλω να ξέρεις ότι σε ευχαριστώ με όλη μου την καρδιά. Οι λίγες μέρες του θαύματος που πήρα από τη ζωή σου ήταν υπεραρκετές για μένα – ωραία, περάσανε, τώρα αρχίζει η φρίκη, η γυμνή φρίκη και είμαι έτοιμος γι' αυτό. Η πόρτα της φυλακής πάει να κλείσει ξαφνικά.
Πολυαγαπημένη δεν θα γυρίσεις πια σε μένα ακόμη κι αν ξανάρθεις στην Ιταλία. Και οι δυο μας έχουμε κάτι να κάνουμε στη ζωή γεγονός που καθιστά απίθανο να συναντηθούμε πάλι, ούτε να το συζητώ για να σε παντρευτώ, όπως πίστεψα απελπισμένα. Αλλά η ευτυχία είναι κάτι που το λένε – Χάρρυ ή Τζόννυ – όχι Τσέζαρε. Θα πιστέψεις – τώρα που δεν μπορείς πλέον να με υποπτευθείς ότι «παίζω θέατρο» για να σε παγιδεύσω με κάποιον τρόπο - ότι απόψε έκλαψα όπως ένα παιδάκι συλλογιζόμενος τη μοίρα μου, και τη δική σου, φτωχή, δυνατή, ικανή, απελπισμένη γυναίκα που παλεύεις με τη ζωή;
Εάν έχω πει ή έχω κάνει κάτι που δεν επικροτούσες, συγχώρεσέ με. Εγώ σε συγχωρώ για όλο αυτό τον πόνο που τρώει την καρδιά, ναι, τον καλωσορίζω. Αυτός ο πόνος είσαι εσύ ο αληθινός τρόμος και ο θαυμασμός για σένα.
Ανοιξιάτικο πρόσωπο γεια σου. Σου εύχομαι καλή τύχη σε όλες σου τις μέρες και έναν ευτυχισμένο γάμο. Ναι.
Θα προλάβεις να πάρεις Το φεγγάρι και οι φωτιές.1 Ίσως να σε περιμένει ήδη στην North Vista Avenue πριν να φθάσεις. Είμαι τόσο χαρούμενος που έχει τ’ όνομά σου. Θυμήσου ότι έγραψα αυτό το βιβλίο – εξ ολοκλήρου – πριν να σε γνωρίσω, και όμως κατά κάποιο τρόπο ένιωθα σ’ αυτό το βιβλίο ότι επρόκειτο να ’ρθεις. Δεν είναι εκπληκτικό;
Ανοιξιάτικο πρόσωπο,2 εγώ αγαπούσα τα πάντα πάνω σου, όχι μόνο την ομορφιά σου, πράγμα που είναι αρκετά εύκολη, αλλά και την ασχήμια σου, τις άσχημες στιγμές σου, το σκοτεινό σου πρόσωπο. Και όμως σε συμπονώ. Μην το ξεχάσεις.
Στην αγαπημένη του Κόνστανς
«Πολυαγαπημένη, δεν είμαι πια σε θέση να γράφω ποιήματα. Τα ποιήματα προορίστηκαν για σένα και φεύγουν μαζί σου. Αυτό το έγραψα το περασμένο απόγευμα, στη διάρκεια των μακρόσυρτων ωρών στο Hotel όπου περίμενα, διστάζοντας, να σε καλέσω. Συγχώρα μου τη θλίψη, αλλά μαζί σου ήμουν και θλιμμένος. Βλέπεις, άρχισα με ένα ποίημα στα αγγλικά και τελειώνω με ένα άλλο τέτοιο. Υπάρχει σε αυτά η ευρύτητα αυτού που δοκίμασα αυτόν τον μήνα: η φρίκη και η έκπληξη».
Πολυαγαπημένη μην θυμώνεις. Εάν μιλάω πάντοτε για συναισθήματα που εσύ δεν μπορείς να συμμεριστείς, τουλάχιστον μπορείς να καταλάβεις. Θέλω να ξέρεις ότι σε ευχαριστώ με όλη μου την καρδιά. Οι λίγες μέρες του θαύματος που πήρα από τη ζωή σου ήταν υπεραρκετές για μένα – ωραία, περάσανε, τώρα αρχίζει η φρίκη, η γυμνή φρίκη και είμαι έτοιμος γι' αυτό. Η πόρτα της φυλακής πάει να κλείσει ξαφνικά.
Πολυαγαπημένη δεν θα γυρίσεις πια σε μένα ακόμη κι αν ξανάρθεις στην Ιταλία. Και οι δυο μας έχουμε κάτι να κάνουμε στη ζωή γεγονός που καθιστά απίθανο να συναντηθούμε πάλι, ούτε να το συζητώ για να σε παντρευτώ, όπως πίστεψα απελπισμένα. Αλλά η ευτυχία είναι κάτι που το λένε – Χάρρυ ή Τζόννυ – όχι Τσέζαρε. Θα πιστέψεις – τώρα που δεν μπορείς πλέον να με υποπτευθείς ότι «παίζω θέατρο» για να σε παγιδεύσω με κάποιον τρόπο - ότι απόψε έκλαψα όπως ένα παιδάκι συλλογιζόμενος τη μοίρα μου, και τη δική σου, φτωχή, δυνατή, ικανή, απελπισμένη γυναίκα που παλεύεις με τη ζωή;
Εάν έχω πει ή έχω κάνει κάτι που δεν επικροτούσες, συγχώρεσέ με. Εγώ σε συγχωρώ για όλο αυτό τον πόνο που τρώει την καρδιά, ναι, τον καλωσορίζω. Αυτός ο πόνος είσαι εσύ ο αληθινός τρόμος και ο θαυμασμός για σένα.
Ανοιξιάτικο πρόσωπο γεια σου. Σου εύχομαι καλή τύχη σε όλες σου τις μέρες και έναν ευτυχισμένο γάμο. Ναι.
Θα προλάβεις να πάρεις Το φεγγάρι και οι φωτιές.1 Ίσως να σε περιμένει ήδη στην North Vista Avenue πριν να φθάσεις. Είμαι τόσο χαρούμενος που έχει τ’ όνομά σου. Θυμήσου ότι έγραψα αυτό το βιβλίο – εξ ολοκλήρου – πριν να σε γνωρίσω, και όμως κατά κάποιο τρόπο ένιωθα σ’ αυτό το βιβλίο ότι επρόκειτο να ’ρθεις. Δεν είναι εκπληκτικό;
Ανοιξιάτικο πρόσωπο,2 εγώ αγαπούσα τα πάντα πάνω σου, όχι μόνο την ομορφιά σου, πράγμα που είναι αρκετά εύκολη, αλλά και την ασχήμια σου, τις άσχημες στιγμές σου, το σκοτεινό σου πρόσωπο. Και όμως σε συμπονώ. Μην το ξεχάσεις.
